De Raey: De Mol in Leiden: Cartesianisme in het geneeskundig onderwijs van de 17e eeuw

Vanaf 1654 bekleedde De Raey de leerstoel filosofie aan de Universiteit Leiden. In 1658 kreeg hij de opdracht om medische colleges te geven. Gedurende vier jaar heeft De Raey privé colleges gegeven in theoretische geneeskunde. Iedere student moest aan het einde van het curriculum over een geneeskundig onderwerp een Thesis schrijven. Enkele tientallen disputaties moeten in deze periode het licht hebben gezien. Het enige exemplaar dat drieënhalve eeuw heeft overleefd, is onlangs door de auteur gevonden. Het betreft 45 stellingen over koorts die zijn student Israël Conrat op 5 februari 1659 verdedigde. De Raey postuleert een "endocriene" relatie tussen lichaam en geest. De anima wordt geroerd door gedachten en emoties en stuurt reflectoir spiritus door het lichaam. De spiritus wordt selectief naar alle uitscheidingsorganen gestuurd en kan koortspieken veroorzaken in het geval van overmatige stimulatie. De afgescheiden vloeistoffen mengen zich met bloed en vormen gistingsproducten die de metabole processen aansturen. Met deze interpretatie van de ziel- lichaam relatie zet De Raey een belangrijke stap in de richting van een psychosomatisch denkpatroon.

Het boek is niet alleen voor filosofen en medisch historici bedoeld, maar voor allen die een kijkje willen nemen in de uitgebreide menukaart van de cartesiaanse keuken. De 17e-eeuwse filosoof René Descartes zette de gevestigde wetenschap op zijn kop door aan alle zekerheden te twijfelen. Zijn kritische geest verwierp stellingen die niet door de Ratio bewezen konden worden. De Ratio was de metafoor voor de wortels, de fysica voor de stam en de geneeskunde voor de takken en bladeren van de cartesiaanse boom. Dit uitgangspunt stond lijnrecht tegenover de gevestigde aristotelische theorie waarin observatie de basis vormde van kennis. De Raey, die Descartes ooit zijn beste student noemde, synthetiseerde een hybride model van het oude aristotelische en het nieuwe cartesiaanse concept. Van 1658 tot 1662 heeft hij aan de Leidse universiteit privélessen in geneeskunde gegeven en gepoogd zijn model als basis te gebruiken voor de verklaring van de menselijke fysiologie. Tot heden was over de inhoud van deze colleges niets bekend. De auteur heeft recent uit deze periode een disputatie teruggevonden. Het is een nieuw gerecht op het cartesiaans menu.

© 2020 Bibliotheca medico-historica Leidensis (Ebook): 9789082917659

Release date

Ebook: 31 January 2020