Najwybitniejsza powieść Dołęgi-Mostowicza, opublikowana w roku 1932, a potem wielokrotnie filmowana. Nikodem Dyzma, bezrobotny urzędnik pocztowy, wyrusza z prowincji do Warszawy, by szukać posady. Przypadek sprawia, że zostaje bohaterem wieczoru na rządowym raucie. Dzięki wrodzonemu sprytowi chłonie wszystko, co się wokół niego dzieje. Szybko staje się osobą wpływową i pożądaną w administracji rządowej.