App Store

Google Play

is Device Banner Block 894x1036

Stígðu inn í heim af óteljandi sögum

Hlustaðu og lestu

Illugi Jökulsson

Hinn fjölfróði útvarps- og fjölmiðlamaður, rithöfundurinn Illugi Jökulsson kynnir hlustendur Storytel efni gamalla íslenskra bóka af öllu tagi. Þar getur verið um að ræða ævisögur og endurminningar, sögurit og frásagnir af öllu tagi, þjóðsögur, skrímslasögur og hvaðeina milli himins og jarðar.

Skræður

Ida Pfeiffer var þýsk kona sem ferðaðist um landið 1845. Í þessu kasti númer 2 úr minningum hennar segir hún frá ferðalögum sínum um landið, fegurð landsins en líka undarlegu hátterni hinna innfæddu. Þeir fylgjast sífellt með henni eins og naut góna á nývirki, og þykir henni oft nóg um. Hún er látin gista í kirkjum, sem virðast notaðar eins og geymsluhús, og sóðaskapurinn hvarvetna er yfirgengilegur.

Skræður: 100 – Íslandsferð Idu Pfeiffer 1845: Seinni hluti - fegurð landsins og sóðaskapur innfæddra

Í þessu seinna kasti er haldið áfram að lesa úr æviminningum Björgúlfs Ólafssonar læknis, sem starfaði á Borneó og víðar í Indónesíu á árum fyrri heimsstyrjaldar. Margt kemur framandlega fyrir sjónir og lýsingar Björgúlfs eru fullar af furðu aðkomumannsins en um leið hlýju og velvild. Hann lýsir líka dramatískum atburðum, til dæmis krókódílaveiðum þegar mikið gengur á, vægast sagt. Og mannlífið er auðugt og skemmtilegt.

Skræður: 98 – Íslenskur læknir á framandi slóðum: Björgúlfur á Borneo 2

Þórdís Ebenesersdóttir hét íslensk alþýðustúlka, fædd 1808. Hún varð vinnukona hjá Guðmundi Ólafssyni bónda á Vindhæli nálægt Skagaströnd í Húnavatnssýslu og leið ekki á löngu þar til menn þóttust verða varir við að hún væri farin að gefa bónda hýrt auga. Gallinn var sá að hann var giftur og tók nú við ótrúleg atburðarás þar sem ástir og örlög einstaklinga vógust á við afskiptasöm yfirvöld sem ekki bjóða sér að alþýðufólk fengi að haga lífi sínu eins og því sjálfu þóknaðist. Magnús Björnsson á Syðra-Hólmi skrifaði magnaða frásögn um „húsfrú Þórdísi“ sem hér er lesið úr. Fyrra kast af tveimur.

Skræður er heitið á nýju hlaðvarpi sem hinn fjölfróði útvarps- og fjölmiðlamaður Illugi Jökulsson sér um. Þar kynnir hann hlustendum Storytel efni gamalla íslenskra bóka af öllu tagi. Þar getur verið um að ræða ævisögur og endurminningar, sögurit og frásagnir af öllu tagi, þjóðsögur, skrímslasögur og hvaðeina milli himins og jarðar. Illugi kynnir efnið vandlega, segir frá bakgrunni frásagnanna, styttir og dregur saman ef þörf krefur og í tilfelli elstu bókanna lagar hann stundum textann að eyrum nútímafólks. En fyrst og fremst fá hinar gömlu skræður og fróðleikur þeirra að njóta sín. Stórskemmtilegir þættir sem enginn fróðleiksfús hlustandi ætti að láta framhjá sér fara!

Skræður: 02 – Yfirvöldin bönnuðu henni að giftast: Um litríka og átakanlega ævi Þórdísar Ebenesersdóttur I

Grímu, safni frásagna sem þeir Þorsteinn M. Jónsson og Jónas Rafnar tóku saman, er margt hnýsilegt. Eitt af því er frásögn Erlends Árnasonar sem fæddist í Skagafirði 1810 en flutti á efri árum til Vesturheims og lést þar. Hann segir frá óhugnanlegum atburðum þegar margir heimilismenn á Svínavallakoti létust með voveiflegum hætti. En Erlendur lenti í ýmsu fleiru og í frásögn hans lýsir hann meðal annars viðureign sinni við óþekkt dýr, sem ekki er gott að segja hvað hefur verið. Frásögnin sver sig í ætt við margt af því litskrúðugasta sem Íslendingar á 19. öld skráðu um ævi sína.

Skræður: 37 – Saga Erlends Árnasonar – Manndauðinn í Svínavallakoti og fleiri furður

Þetta er annað kast þar sem lesið er úr Prestasögum Oscars Clausens fræðaþular og segir hér raunar frá prestsfrú fremur en presti, eða maddömu Margréti Þórðardóttur frá Munaðarnesi á Ströndum, en af henni spruttu snemma miklar sagnir og var sérstaklega haft á orði að hún kynni ýmislegt fyrir sér, væri göldrótt með öðrum orðum. Hún var dregin fyrir dóm en lagði á flótta og fór alllengi huldu höfði. Lýst var eftir henni á Alþingi en hún var þá í felum í altarinu í kirkju einni.

Skræður: 44 – Prestasögur II: Maddama Galdra-Manga og hennar mál

Þegar komið var fram á síðari hluta 19. aldar var orðið sjaldgæft að harðindi eða pestir felldu Íslendinga í mjög stórum stíl. En um og upp úr 1880 dundi yfir mikið kuldaskeið og munaði þá oft litlu að hungurdauðinn kveddi dyra. Meðal þeirra sem skrifuðu um þennan erfiða tíma var Magnús F. Jónsson frá Torfastöðum í Miðfirði. Hann fékkst við margt um ævina og skrifaði kjarnyrta þætti frá æskuslóðum sem safnað var saman í bók fyrir 70 árum og ekki minni maður en Jónas frá Hriflu skrifaði formálsorð. Í þessu kasti má heyra einn þátt Magnúsar sem lýsir á ógleymanlegan hátt erfiðum lífskjörum á tímum sem eru okkur ekki svo fjarri.

Skræður: 47 – Harðindi á 19. Öld: Hafís, hungur og heyþrot

Árið 1911 lagði íslenski læknirinn Þórður Guðjohnsen af stað í leiðangur á fjallið Matterhorn í Ölpunum og hugðist verða fyrstur Íslendinga til að klífa þetta fræga fjall. Þórður skrifaði seinna minningar sínar og í þessu kasti segir fyrst frá honum og ævi hans, en hann má heita fyrsti raunverulegi fjallamaður Íslands. Í síðari hluta kastsins segir frá leiðangri hans í Alpana, en í förinni upp á hið fræga fjall gat brugðið til beggja vona.

Skræður: 78 – Fyrsti fjallagöngumaður Íslands I: Þórður Guðjohnsen leggur á Matterhorn

Indriði Indriðason var fræðaþulur mikill og ættfræðingur. Hann gaf út ævisögu fyrir nærri 80 árum sem hann hafði skrifað eftir frásögn Guðlaugs Kristjánssonar, sem ævinlega var kenndur við Rauðabarðaholt í Dölum. Í þessu fyrsta kasti segir frá uppruna og uppeldi þessa alþýðupilts sem ólst upp hjá vandalausum af því foreldrar hans voru fátækir. Frásögnin er litrík og skemmtileg og er fráleitt nokkur barlómur, því Guðlaugur ber sig alltaf vel, en þó fer ekki milli mála að hlutskipti hans sem einstæðings hafa á köflum verið heldur einmanaleg.

Skræður: 81 – Dagur er liðinn I - Guðlaugur Kristjánsson og uppeldi hans í Dölum á 19. öld

Kristín Dahlstedt kemur nú til Íslands öðru sinni frá Kaupmannahöfn og setur upp kaffi- og veitingastaðinn Fjallakonuna, sem hún var svo lengi kennd við. Á árum heimsstyrjaldarinnar fyrri verður mikill völlur á henni og hún gengur í hjónaband. En ýmislegt bjátar á og frostaveturinn mikli og spænska veikin taka sinn toll.

Skræður: 88 – Litrík kona segir frá, endurminningar Kristínar Dahlstedt VIII – Fjallkonan, frostavetur og spænska veikin

Í þessu kasti er lesið úr minningum Björgúlfs Ólafssonar læknis, sem starfaði á Borneó og víðar í Indónesíu á árum fyrri heimsstyrjaldar. Margt kemur framandlega fyrir sjónir, og lýsingar Björgúlfs eru fullar af furðu aðkomumannsins en um leið hlýju og velvild. Hann lýsir líka dramatískum atburðum, til dæmis krókódílaveiðum þegar mikið gengur á, vægast sagt. Og mannlífið er auðugt og skemmtilegt.

Skræður: 97 – Íslenskur læknir á framandi slóðum: Björgúlfur á Borneo I

Þjóðtrú og þjóðsagnir heitir sjaldséð þjóðsagnasafn sem Oddur Björnsson gaf út á Akureyri árið 1906. Jónas Jónasson frá Hrafnagili annaðist prentun. Í safninu er margt merkilegt að finna en ekki síst frásagnir af sæskrímslum við Íslandi. Frásagnirnar eru ekki síst merkilegar vegna þess að skrímslin eru þar hættulegri en oftast í íslenskum þjóðsögum, og hika ekki við að ráðast á fólk. Hitt er þó ekki síður merkilegt að sagnirnar eru vandlega heimfærðar upp á fólk sem sannanlega var ýmist lifandi eða nýlátið þegar þær voru skráðar. Það vekur auðvitað spurninguna: Fyrst fólk var tilbúið til að láta kenna sér slíkar sögur, var þá eitthvað til í þeim?

Skræður: 09 – Sæskrímsli við Ísland: Ráðist á fólk í Mýrdalnum og víðar

Hlustaðu og lestu

Other podcasts you might like ...